1. Khái niệm nghiệp vụ thị trường mở OMO

Nghiệp vụ thị trường mở (OMO) là một trong những công cụ chính sách tiền tệ, qua đó Ngân hàng Trung ương mua hoặc bán chứng khoán với mục tiêu điều chỉnh lượng tiền trong hệ thống tài chính. Ngân hàng Trung ương, ngân hàng thương mại, các tổ chức tài chính không phải ngân hàng và nhà đầu tư đóng vai trò là các bên liên quan chính trong hoạt động này.

Ngân hàng Trung ương có thể tăng hoặc giảm lượng tiền dự trữ của các ngân hàng thương mại thông qua việc mua bán các tài sản tài chính, bao gồm cả chứng khoán dài hạn và ngắn hạn, hoặc qua các giao dịch mua lại và cho vay có bảo đảm. Các tài sản tài chính được giao dịch có thể bao gồm tín phiếu của Ngân hàng Nhà nước, trái phiếu Chính phủ và các loại trái phiếu khác được Chính phủ bảo lãnh.

Ngày giao dịch nghiệp vụ thị trường mở:

• Sàn giao dịch sẽ công bố thông tin về việc đấu thầu chứng khoán qua trang web chính thức của mình. Các thành viên tham gia sẽ đăng nhập vào tài khoản của họ để thực hiện quá trình lưu ký và chuyển nhượng các chứng khoán đó.
• Ngân hàng Nhà nước quyết định tần suất của các phiên giao dịch thị trường mở, thường là 2 lần mỗi ngày, với các kỳ hạn cho các giao dịch này là 7 ngày và 28 ngày.

Quy định về người có thẩm quyền ký trong các hoạt động thị trường mở theo Điều 18 của Thông tư số 42/2015/TT-NHNN, quy định cụ thể về thẩm quyền ký trong các hoạt động liên quan đến thị trường mở như sau:

• Mọi văn bản liên quan đến việc rút tư cách thành viên, yêu cầu công nhận, cũng như các văn bản liên quan đến việc tiến hành giao dịch thị trường mở với Ngân hàng Nhà nước phải được ký bởi người đại diện theo pháp luật của tổ chức tín dụng hoặc chi nhánh của ngân hàng nước ngoài.
• Các văn bản liên quan đến việc công nhận hoặc rút tư cách thành viên, cũng như các văn bản liên quan đến việc tiến hành giao dịch thị trường mở với các thành viên khác sẽ được ký bởi Giám đốc Sở Giao dịch, hoặc Giám đốc có thể ủy quyền cho Phó Giám đốc Sở Giao dịch ký thay.

2. Đặc điểm nghiệp vụ thị trường mở

Điều chỉnh lượng tiền lưu thông trên thị trường:

Ngân hàng Trung ương cung cấp thanh khoản cho ngân hàng thương mại, sau đó thu hồi thanh khoản thừa để điều tiết lãi suất ngắn hạn và lượng tiền cơ bản trong nền kinh tế, từ đó gián tiếp quản lý tổng lượng tiền lưu thông (giảm hoặc tăng lượng tiền). Quá trình này bao gồm việc đáp ứng nhu cầu về tiền cơ bản tại mức lãi suất mục tiêu qua mua bán trái phiếu Chính phủ và các công cụ đầu tư tài chính khác.

Việc điều chỉnh lãi suất có ảnh hưởng đến lãi suất ngắn và dài hạn cũng như tỷ giá hối đoái, có thể thay đổi khối lượng tiền và tín dụng khả dụng trong nền kinh tế, từ đó ảnh hưởng đến các chỉ số kinh tế quan trọng như tỷ lệ thất nghiệp, sản xuất và giá cả hàng hóa, dịch vụ.

Ưu tiên sử dụng trái phiếu Chính phủ:

Trên lý thuyết, Ngân hàng Trung ương có thể chọn sử dụng bất kỳ tài sản tài chính hoặc giấy tờ có giá nào khác cho các hoạt động điều chỉnh lượng tiền trên thị trường mở. Tuy nhiên, trên thực tế, trái phiếu Chính phủ thường được ưu tiên do tính thanh khoản cao của chúng. Điều này giúp Ngân hàng Trung ương có thể nhanh chóng thực hiện điều chỉnh cần thiết theo đúng thời điểm.

Thêm vào đó, để đảm bảo rằng giao dịch không làm lệch lạc hay gây rối loạn thị trường, giấy tờ có giá cần phải đáp ứng cả nhu cầu giao dịch và tính ổn định thị trường. Cuối cùng, chỉ có trái phiếu Chính phủ là đáp ứng đủ các tiêu chí này, do đó đây trở thành công cụ chính được sử dụng trong nghiệp vụ thị trường mở ở hầu hết các quốc gia.

3. Vai trò của nghiệp vụ thị trường mở

Trong tài chính, Thị trường mở OMO đóng vai trò quan trọng trong việc mua bán các chứng khoán, từ đó tăng cường khả năng thanh khoản cho những loại giấy tờ này;

Đối với ngân hàng thương mại và các tổ chức tài chính, hoạt động thị trường mở giúp họ tối ưu hoá việc sử dụng vốn nhàn rỗi và mở rộng các dịch vụ kinh doanh của mình. Bên cạnh các hoạt động kinh doanh truyền thống như cho vay và bảo lãnh, họ cũng có thể đầu tư vào mua và bán các tài sản tài chính khác.

Đối với Ngân hàng Nhà nước, việc áp dụng các hoạt động thị trường mở (OMO) giúp ngân hàng này chủ động hơn trong việc hướng dẫn hành vi thị trường và điều tiết nguồn cung cấp vốn ngắn hạn. Thông qua chính sách tiền tệ, Ngân hàng Nhà nước có thể điều chỉnh lượng tiền mặt dự trữ của các tổ chức tài chính và thời điểm can thiệp vào thị trường mở, tùy thuộc vào điều kiện thực tế của thị trường. Nhờ đó, Ngân hàng Nhà nước có khả năng đạt được các mục tiêu chính sách tiền tệ đã đề ra cho từng giai đoạn kinh tế.

Hơn nữa, hoạt động thị trường mở OMO còn đóng góp vào việc thiết lập và duy trì kỷ luật thị trường cho các giao dịch chứng khoán ngắn hạn.

4. Các thành phần trong nghiệp vụ thị trường mở

Những bên tham gia trong hoạt động thị trường mở Open market operation – OMO bao gồm Ngân hàng Trung ương (NHTW), ngân hàng thương mại (NHTM), tổ chức tài chính không phải ngân hàng và nhà môi giới. Cụ thể:

• Ngân hàng Trung ương (NHNN Việt Nam) đóng vai trò chủ chốt trong việc thiết lập, quản lý, điều hành và phối hợp các hoạt động thị trường mở. NHTW quyết định phương thức và tần suất của các nghiệp vụ thị trường mở, can thiệp vào thị trường khi cần và đảm bảo cung cấp đủ phương tiện thanh toán cho NHTM và các tổ chức tín dụng để đáp ứng nhu cầu về tín dụng của nền kinh tế.
• Ngân hàng thương mại, với vai trò là trung tâm tài chính chính yếu có mạng lưới phủ khắp quốc gia, giữ vai trò quan trọng trong việc phân phối vốn cho nền kinh tế.
• Tổ chức tài chính không phải ngân hàng bao gồm các công ty tài chính, công ty bảo hiểm, quỹ đầu tư,… tham gia vào thị trường mở để tăng thu nhập từ vốn nhàn rỗi của mình.
• Nhà môi giới, hoặc nhà giao dịch trung gian, kết nối giao dịch mua bán chứng khoán giữa NHTW và các bên khác. Nhà môi giới này có thể là các công ty chứng khoán hoặc công ty tài chính, chiếm đến 70% tổng số giao dịch trên thị trường mở. Họ phải có vốn mạnh, tài khoản tại NHTW và mối liên hệ với NHTW để thực hiện giao dịch, đồng thời luôn sẵn sàng tham gia vào việc tạo lập thị trường trong các phiên đấu giá tín phiếu kho bạc.

5. Cách tham gia thị trường mở tại Việt Nam

Để trở thành phần của thị trường mở, bạn cần là thành viên trong số các tổ chức đã được nêu trên. Tại các quốc gia nơi thị trường mở chưa được phát triển mạnh, sự tham gia của nhà giao dịch trung gian có thể chưa được thực hiện. Do đó, các lựa chọn của bạn gồm việc trở thành đối tác với Ngân hàng Trung ương như các ngân hàng thương mại hoặc tổ chức tài chính phi ngân hàng.

Để được công nhận là một thành viên của nghiệp vụ thị trường mở, các tổ chức tín dụng và chi nhánh của ngân hàng nước ngoài (ngoại trừ tổ chức tài chính vi mô và quỹ tín dụng nhân dân) cần phải mở tài khoản thanh toán bằng tiền Việt Nam tại Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và được Ngân hàng Nhà nước cấp mã ngân hàng.

Các tổ chức này cần nộp Giấy đề nghị tham gia nghiệp vụ thị trường mở (theo mẫu Phụ lục số 01/TTM) lên Ngân hàng Nhà nước và đợi đánh giá từ Ngân hàng Nhà nước trong vòng 5 ngày làm việc.