Khám Phá Trái Phiếu Doanh Nghiệp Và Cơ Hội Cho Nhà Đầu Tư

OnStocks

11-03-2024

Trong thế giới tài chính và đầu tư, trái phiếu doanh nghiệp thường được coi là một phần không thể thiếu trong danh mục đầu tư của nhà đầu tư thông minh. Với lợi ích kép của việc mang lại dòng thu nhập ổn định và khả năng phòng ngừa rủi ro, trái phiếu doanh nghiệp cung cấp một lựa chọn đầu tư hấp dẫn, đặc biệt trong các thị trường biến động.

1. Khái niệm trái phiếu doanh nghiệp

Trái phiếu doanh nghiệp được hiểu là một loại chứng khoán nợ, thông qua đó các công ty có thể huy động vốn từ thị trường tài chính mà không cần phải vay trực tiếp từ ngân hàng hay các tổ chức tài chính khác. Khi phát hành trái phiếu, doanh nghiệp cam kết sẽ trả lãi suất định kỳ cho nhà đầu tư, thường là mỗi sáu tháng hoặc hàng năm, và sẽ hoàn trả khoản gốc khi trái phiếu đáo hạn.

Nhà đầu tư mua trái phiếu chính là đang cho doanh nghiệp vay tiền và trở thành chủ nợ của doanh nghiệp đó. Điều này tạo nên một mối quan hệ nợ nần rõ ràng giữa nhà đầu tư và công ty phát hành, với những điều khoản được quy định chi tiết trong hợp đồng trái phiếu.

So với cổ phiếu, trái phiếu doanh nghiệp mang ít rủi ro hơn vì chúng không chịu ảnh hưởng trực tiếp từ biến động giá cổ phiếu trên thị trường. Thay vào đó, trái phiếu cung cấp một mức thu nhập dự đoán được thông qua lãi suất cố định, làm cho chúng trở nên hấp dẫn đối với những nhà đầu tư tìm kiếm sự ổn định và dự đoán được dòng thu nhập của mình.

Điểm đặc biệt của trái phiếu doanh nghiệp là gì so với các loại trái phiếu khác như trái phiếu chính phủ hay trái phiếu kho bạc là chúng thường có mức lãi suất cao hơn do mức độ rủi ro cũng cao hơn. Tuy nhiên, rủi ro này được cân nhắc bởi khả năng tạo ra lợi nhuận ổn định và khả năng chống chịu trước biến động kinh tế. Vì vậy, đây là một công cụ đầu tư quan trọng trong danh mục đầu tư của nhiều nhà đầu tư cá nhân và tổ chức, giúp họ đa dạng hóa danh mục đầu tư và giảm thiểu rủi ro, đồng thời hưởng lợi từ mức lãi suất cạnh tranh so với các loại hình đầu tư khác.

2. Các loại trái phiếu doanh nghiệp ở Việt Nam

Trong thị trường chứng khoán Việt Nam, phát hành trái phiếu đang ngày càng trở nên phổ biến như một phương tiện huy động vốn quan trọng cho các doanh nghiệp. Có hai loại trái phiếu doanh nghiệp chính được lưu hành, mỗi loại có những đặc điểm và cơ chế giao dịch riêng biệt, phản ánh sự linh hoạt và đa dạng của thị trường tài chính.

Trái phiếu doanh nghiệp niêm yết là những công cụ nợ đã được đăng ký chính thức và lưu ký tại Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSD). Điểm nổi bật của loại trái phiếu này là sự minh bạch và dễ dàng trong giao dịch, nhờ được niêm yết trên các sàn giao dịch chứng khoán trung tâm như HOSE hay HNX. Sự niêm yết này không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao dịch mà còn đảm bảo tính công bằng và minh bạch thông qua việc tuân thủ các quy định hoạt động chặt chẽ của Sở giao dịch Chứng khoán. Điều này giúp tăng cường niềm tin của nhà đầu tư và mở rộng quy mô thị trường.

Trái phiếu doanh nghiệp chưa niêm yết, hay còn gọi là trái phiếu OTC, không được đăng ký tại VSD và do đó, không được giao dịch công khai trên các sàn giao dịch tập trung. Thay vào đó, các giao dịch này diễn ra trên thị trường OTC – một thị trường phi tập trung, nơi các nhà đầu tư thực hiện giao dịch trực tiếp với nhau theo nguyên tắc “thuận mua vừa bán”, không chịu sự quản lý trực tiếp của cơ quan quản lý nhà nước hay sàn giao dịch chính thức. Dù cung cấp sự linh hoạt và tự do hơn trong giao dịch, trái phiếu OTC đòi hỏi nhà đầu tư phải tự mình đánh giá rủi ro và thực hiện due diligence cẩn thận trước khi đầu tư.

3. Đặc điểm trái phiếu của doanh nghiệp là gì?

• Thời hạn của trái phiếu: Thời hạn phát hành trái phiếu của các doanh nghiệp phụ thuộc vào nhu cầu vốn cụ thể của họ tại từng thời điểm.

• Khối lượng phát hành: Các công ty có quyền lựa chọn số lượng trái phiếu phát hành dựa trên nhu cầu vốn của mình và khả năng thu hút vốn từ thị trường tại mỗi giai đoạn.
• Đơn vị tiền tệ cho phát hành và thanh toán: Trong thị trường nội địa, trái phiếu được phát hành và thanh toán bằng đồng Việt Nam (VNĐ). Đối với giao dịch quốc tế, đơn vị tiền tệ cho việc phát hành và thanh toán được quy định theo tiêu chuẩn của thị trường quốc tế sở tại. Khi thanh toán lãi suất định kỳ và hoàn lại vốn gốc, đơn vị tiền tệ sẽ tương ứng với loại tiền tệ đã được phát hành.
• Giá trị mệnh giá của trái phiếu: Tại thị trường Việt Nam, mệnh giá của trái phiếu thường là 100.000 VNĐ hoặc các bội số của 100.000 VNĐ. Đối với thị trường quốc tế, mệnh giá của trái phiếu tuân theo quy định của thị trường đó.
• Phương thức phát hành: Có thể được thực hiện thông qua bút toán ghi nợ, phát hành chứng chỉ, hoặc dữ liệu điện tử, tùy thuộc vào sự lựa chọn của doanh nghiệp tại thời điểm phát hành.
• Lãi suất danh nghĩa của trái phiếu: Công ty có thể tự do lựa chọn lãi suất danh nghĩa cho trái phiếu của mình, có thể là lãi suất cố định, lãi suất thả nổi, hoặc kết hợp cả hai trong cùng một kỳ phát hành, tùy thuộc vào tình hình tài chính và khả năng trả nợ. Đối với lựa chọn lãi suất thả nổi, doanh nghiệp cần công bố rõ ràng cơ sở để nhà đầu tư tham khảo.

• Quyền lợi của nhà đầu tư: Nhà đầu tư được quyền nhận lãi định kỳ và được hoàn vốn gốc khi trái phiếu đáo hạn, cùng với các quyền lợi khác liên quan đến trái phiếu như quyền sở hữu, quyền chuyển nhượng, và quyền được thừa kế.

4. Lợi ích và rủi ro khi đầu tư trái phiếu của doanh nghiệp

Lợi ích khi mua trái phiếu của doanh nghiệp

• Thu Nhập Ổn Định: Một trong những lợi ích chính khi đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp là khả năng tạo ra dòng thu nhập ổn định. Trái phiếu doanh nghiệp thường trả lãi suất định kỳ, thường là mỗi sáu tháng, cung cấp một nguồn thu nhập dự đoán được và ổn định cho nhà đầu tư. Điều này đặc biệt quan trọng trong một môi trường kinh tế biến động, nơi các nguồn thu nhập khác có thể không đảm bảo. Sự ổn định này làm cho trái phiếu trở thành một lựa chọn đầu tư hấp dẫn cho những ai tìm kiếm sự an toàn và muốn tránh những bất ngờ không mong muốn trong dòng thu nhập của mình.
• Đa Dạng Hóa Danh Mục Đầu Tư: Đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp cũng giúp đa dạng hóa danh mục đầu tư. Khi kết hợp với cổ phiếu và các loại tài sản đầu tư khác, trái phiếu giúp phân tán rủi ro và giảm thiểu tác động của biến động thị trường đối với tổng danh mục đầu tư. Qua đó, đa dạng hóa giúp tối ưu hóa lợi nhuận trong khi vẫn kiểm soát được rủi ro, một chiến lược quan trọng trong việc xây dựng và bảo vệ tài sản đầu tư dài hạn.
• Phòng Ngừa Rủi Ro: Trong bối cảnh kinh tế không chắc chắn, trái phiếu doanh nghiệp có thể hoạt động như một lớp phòng ngừa, giảm thiểu tác động từ sự biến động của thị trường cổ phiếu. Khi thị trường cổ phiếu giảm, trái phiếu thường biến động ít hơn và có thể thậm chí tăng giá, cung cấp một “bến đỗ an toàn” cho nhà đầu tư trong bão tố.

Rủi Ro Khi Đầu Tư

• Rủi Ro Tín Dụng: Rủi ro tín dụng xảy ra khi công ty phát hành không thể thanh toán lãi suất hoặc gốc đúng hạn. Việc đánh giá tín nhiệm của công ty phát hành trở nên cực kỳ quan trọng, yêu cầu nhà đầu tư phải tiến hành nghiên cứu sâu rộng và cẩn thận trước khi đầu tư.
• Rủi Ro Lãi Suất: Khi lãi suất thị trường tăng, giá trái phiếu hiện hành thường giảm, và ngược lại. Điều này đặt ra một rủi ro cho nhà đầu tư, nhất là khi cần bán trái phiếu trước khi đáo hạn. Việc theo dõi sự biến động của lãi suất và hiểu biết về mối quan hệ giữa lãi suất và giá trái phiếu là cần thiết để quản lý rủi ro này.
• Rủi Ro Thanh Khoản: Một số trái phiếu doanh nghiệp, đặc biệt là các loại không được niêm yết, có thể khó bán với giá mong muốn trong thời gian ngắn. Điều này gây ra rủi ro thanh khoản, khiến việc thanh lý trái phiếu trở nên khó khăn hơn.

Chiến lược đầu tư

• Phân Tích Kỹ Lưỡng: Việc phân tích kỹ lưỡng tình hình tài chính và triển vọng kinh doanh của công ty phát hành là bước đầu tiên và quan trọng nhất trong quá trình đầu tư trái phiếu. Điều này giúp nhà đầu tư hiểu rõ về khả năng thanh toán nợ của công ty và đánh giá được rủi ro tín dụng.
• Đa Dạng Hóa: Đa dạng hóa danh mục trái phiếu giúp giảm thiểu rủi ro tổng thể. Bằng cách không đặt “tất cả trứng vào một giỏ”, nhà đầu tư có thể bảo vệ danh mục đầu tư của mình khỏi sự sụt giảm nghiêm trọng từ bất kỳ sự cố nào của một công ty cụ thể.
• Theo Dõi Sự Biến Động Của Lãi Suất: Hiểu biết về mối quan hệ giữa lãi suất và giá trái phiếu giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định mua bán hợp lý. Việc theo dõi sự biến động của lãi suất là cần thiết để tối ưu hóa lợi nhuận và giảm thiểu rủi ro lãi suất.

5. Đầu tư trái phiếu của doanh nghiệp cần gì?

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu ngày càng biến động và phức tạp, việc đầu tư vào trái phiếu đòi hỏi sự cẩn trọng và sáng suốt từ phía nhà đầu tư. Theo các chuyên gia tài chính, việc lựa chọn các doanh nghiệp uy tín để đầu tư trở nên quan trọng hơn bao giờ hết, đặc biệt trong giai đoạn hiện nay khi thị trường đối mặt với nhiều thách thức và không chắc chắn.

Nhà đầu tư cần đặt ra tiêu chí rõ ràng khi chọn lựa trái phiếu doanh nghiệp, bao gồm việc phát hành minh bạch, có chiến lược kinh doanh ổn định và hoạt động kinh doanh hiệu quả. Điều này không chỉ giúp hạn chế rủi ro mà còn đảm bảo hiệu quả đầu tư dài hạn. Tránh nghe theo tin đồn không chính thống là một nguyên tắc cơ bản mà mọi nhà đầu tư nên tuân thủ, nhằm bảo vệ vốn đầu tư của mình trước những biến động không lường trước được của thị trường.

Chính phủ và Bộ Tài chính, cùng với các cơ quan chức năng, đã nỗ lực “nói được làm được”, kiên quyết xử lý những sai phạm để thị trường trái phiếu trở nên minh bạch và an toàn hơn. Các biện pháp đã được triển khai bao gồm việc ban hành Nghị định 65/2022/NĐ-CP và Nghị định 08/2023/NĐ-CP nhằm cải thiện quy định về chào bán và giao dịch trái phiếu doanh nghiệp. Điều này không chỉ củng cố niềm tin của nhà đầu tư mà còn khơi mở kênh dẫn vốn dài hạn cho nền kinh tế một cách hiệu quả và bền vững.

Việc xây dựng hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ theo chỉ đạo của Thủ tướng chính là một bước đi quan trọng nhằm tăng cường tính minh bạch và hạn chế rủi ro cho nhà đầu tư. Động thái này giúp tạo dựng niềm tin cho nhà đầu tư trong giao dịch trái phiếu doanh nghiệp, đồng thời cung cấp một nguồn vốn trung và dài hạn hiệu quả cho các doanh nghiệp có tình hình tài chính tốt.

Dữ liệu từ Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam (VBMA) cho thấy, tổng giá trị phát hành trái phiếu doanh nghiệp trong năm nay đã chạm ngưỡng gần 132.400 tỷ đồng, với sự chia sẻ giữa phát hành công chúng và riêng lẻ. Những con số này là minh chứng cho thị trường trái phiếu đang dần trở nên hợp lệ và an toàn hơn, từ đó mở ra cơ hội mới cho các nhà đầu tư cũng như các doanh nghiệp trong việc huy động vốn.

Theo báo cáo của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), sự vận hành của sàn giao dịch trái phiếu riêng lẻ từ cuối tháng 7/2023 “sẽ tạo động lực mới cho trái phiếu doanh nghiệp thị trường bằng cách cải thiện tính thanh khoản, tính minh bạch và tốt hơn tiếp cận vốn”. Điều này không chỉ đánh dấu một bước tiến quan trọng trong quá trình phát triển thị trường trái phiếu Việt Nam mà còn mở ra những cơ hội đầu tư mới cho nhà đầu tư thông thái.