Rủi ro trong việc đầu tư chứng khoán đề cập đến khả năng mất mát về giá trị đầu tư, dẫn đến thua lỗ cho nhà đầu tư. Có nhiều nguyên nhân gây ra rủi ro này:

Rủi ro từ tình hình kinh tế xã hội: Sự ổn định kinh tế tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của doanh nghiệp và gia tăng lượng cung tiền vào thị trường chứng khoán. Ngược lại, nền kinh tế không ổn định khiến kỳ vọng của nhà đầu tư suy giảm, có thể dẫn đến các đợt bán tháo do tâm lý hoang mang hoặc sợ hãi quá mức, làm giảm giá trị thị trường.

Rủi ro thị trường: Đây là loại rủi ro khiến hầu hết các cổ phiếu trên thị trường bị ảnh hưởng mạnh mẽ. Nó có thể bắt nguồn từ các yếu tố như tăng lãi suất, biến động giá vàng, giá hàng hóa, hoặc các yếu tố chính trị và địa chính trị. Mặc dù có thể thực hiện đa dạng hóa danh mục đầu tư, nhưng rủi ro thị trường vẫn có thể gây tổn thất lớn, do đó việc thiết lập ngưỡng chốt lỗ là rất quan trọng.

Rủi ro từ doanh nghiệp: Có thể xuất phát từ nhiều yếu tố như tăng trưởng kinh doanh, tình hình tài chính, hoặc các vấn đề liên quan đến ban lãnh đạo của doanh nghiệp. Mọi yếu tố nội bộ đều có thể khiến giá cổ phiếu giảm và gây rủi ro cho nhà đầu tư.

Rủi ro phi hệ thống: Đây là loại rủi ro có thể kiểm soát được, bao gồm các yếu tố như lựa chọn sai cổ phiếu, thời điểm không phù hợp, chiến lược đầu tư không đúng hoặc phân tích không chính xác. Rủi ro này ảnh hưởng đến từng cổ phiếu cụ thể và có thể được giảm thiểu thông qua việc nghiên cứu kỹ lưỡng và phân bổ danh mục đầu tư.

Trước khi mở vị thế mua/bán, nhà đầu tư cần xem xét một số vấn đề quan trọng sau đây:

• Luôn tính toán ngưỡng cắt lỗ: Dù có mua cổ phiếu của một doanh nghiệp tốt, việc quản lý rủi ro vẫn rất quan trọng. Tính toán ngưỡng cắt lỗ giúp đánh giá rõ mức độ thua lỗ có thể phải chịu nếu dự báo không chính xác. Điều này giúp nhà đầu tư có thể kiểm soát rủi ro một cách hiệu quả.
• Hệ số rủi ro/lợi nhuận (risk reward ratio): Đây là chỉ số đo lường lợi nhuận tiềm năng so với mức thua lỗ tối đa có thể chấp nhận được. Khoản thua lỗ tối đa thường được xác định từ giá mua đến ngưỡng cắt lỗ. Trong khi đó, lợi nhuận thường được ước lượng từ giá mục tiêu hoặc các phương pháp dự báo khác.

Ví dụ, nếu hệ số này là 1:7, tức là nhà đầu tư có thể nhận được 7 đồng lợi nhuận cho mỗi đồng rủi ro. Tuy nhiên, nếu giá mua cao hơn và hệ số giảm xuống 1:1, thì vị thế mua trở nên không hấp dẫn do mức giá mua quá cao. Thông thường, hệ số này nên ít nhất là 1:3 để đảm bảo tỷ lệ rủi ro/hưởng lợi cân đối. Nếu hệ số quá lớn, rủi ro sẽ tăng lên, khi đó nhà đầu tư nên xem xét lại quyết định mở vị thế. Thay vào đó, họ có thể chờ đợi điểm mua tốt hơn hoặc tìm kiếm cơ hội đầu tư khác.

2.2 Trong quá trình đầu tư

Để tối đa hóa lợi nhuận:

• Ngưỡng chốt lời thường được xác định dựa trên nhiều yếu tố như mẫu hình giá, các mức kháng cự mạnh, hoặc dựa trên phân tích cơ bản của thị trường. Tuy nhiên, độ tin cậy của những phương pháp này thường khác nhau, với yếu tố cơ bản có thể thay đổi và tạo ra sự tăng trưởng giá mạnh hơn dự kiến. Trong các xu hướng tăng, việc chốt lời có thể dường như không cần thiết, đặc biệt khi xu hướng đang tiếp tục. Khi một mức kháng cự bị phá vỡ, đây thường là một tín hiệu quan trọng cho thấy sự mạnh mẽ của xu hướng tăng.
• Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là việc nâng cao ngưỡng chốt lời phải được dựa trên phân tích cụ thể và hợp lý. Nếu nhà đầu tư không có một kế hoạch cụ thể khi giá vượt qua mục tiêu lợi nhuận, thì quyết định chốt lời và chờ đợi cơ hội mới là sự lựa chọn tốt nhất. Ngoài ra, việc nâng cao mức tiêu lợi nhuận cũng nên đi đôi với việc tăng cắt lỗ để bảo vệ lợi nhuận đã có.

Cắt lỗ:

• Đây là một nguyên tắc cốt lõi trong quản trị rủi ro. Mặc dù đầu tư có thể mang lại lợi nhuận lớn, nhưng việc không cắt lỗ kịp thời trong một số trường hợp có thể làm mất đi toàn bộ lợi nhuận đã có. Việc cắt lỗ đảm bảo rằng nguồn vốn vẫn còn và có thể sử dụng để tái đầu tư sau này.
• Ví dụ, nếu thiết lập một chiến lược với mức độ cắt lỗ là 2% dưới giá mua và giá đạt đến mức cắt lỗ liên tục trong 10 lần, tổng số tiền mất đi sẽ là 18.29%. Với mức lỗ này, chỉ cần danh mục đầu tư tăng trưởng 22.3% thì nhà đầu tư sẽ phục hồi được vốn ban đầu (100/81.71-1). Đáng chú ý, nếu chiến lược đầu tư ban đầu được xây dựng một cách cẩn thận, việc thua lỗ liên tục 10 lần là điều rất hiếm gặp. Nếu thực sự xảy ra tình trạng thua lỗ liên tục như vậy, đó có thể là do (1) chiến lược đầu tư không chính xác, nhà đầu tư cần điều chỉnh lại chiến lược; hoặc (2) may mắn không đứng về phía nhà đầu tư, tức là đầu tư tài chính không phù hợp với nhà đầu tư.

Nâng cắt lỗ:

• Nâng cao ngưỡng cắt lỗ là một phương pháp quản trị rủi ro tiềm năng trong quá trình đầu tư. Thường xuyên, chúng ta sẽ gặp trường hợp giá tài sản tăng theo dự đoán và tiến gần đến mức mục tiêu lãi. Tuy nhiên, trước khi đạt được mục tiêu, thị trường có thể đảo chiều và đòi hỏi điều chỉnh ngưỡng cắt lỗ, dẫn đến một khoản lỗ nhỏ trong danh mục đầu tư. Trên góc độ kỹ thuật, điều này là bình thường và chỉ cho thấy việc tuân thủ các quy tắc đầu tư ban đầu.
• Tuy nhiên, từ góc độ quản trị rủi ro, phương pháp này có thể đánh mất tiềm năng lợi nhuận không cần thiết hoặc tạo ra rủi ro không mong muốn. Vì vậy, để ngăn chặn tình trạng này, nhà đầu tư cần áp dụng một cơ chế “nâng cắt lỗ”.
• Cơ chế này hoạt động như sau: khi giá di chuyển theo hướng dự đoán (tăng), ngưỡng cắt lỗ sẽ được điều chỉnh lên (nâng cao) tương ứng. Điều này giúp đảm bảo rằng trong trường hợp giá có đảo chiều, khoản đầu tư vẫn có thể tạo ra lợi nhuận hoặc ít nhất là tránh khỏi lỗ.

2.3 Sau đầu tư

Việc đánh giá lại các khoản đầu tư đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm tra hiệu quả của chiến lược quản trị rủi ro trong đầu tư chứng khoán và xác định các điểm cần cải thiện. Điều này không chỉ giúp nhà đầu tư điều chỉnh và cải thiện chiến lược của mình mà còn tạo ra cơ hội tối ưu hóa lợi nhuận trong tương lai.

Tránh xa thị trường sau khi đạt được lợi nhuận lớn hoặc gặp thua lỗ đáng kể có vẻ như là một quyết định khó tin, nhưng thực tế lại rất cần thiết. Khi đạt được lợi nhuận lớn, cảm giác hưng phấn có thể khiến nhà đầu tư trở nên quá tự tin và dẫn đến việc ra quyết định đầu tư mạo hiểm hơn trong tương lai. Ngược lại, khi gặp thua lỗ lớn, tâm lý rụt rè có thể thúc đẩy họ vào việc đầu tư quá mức, hy vọng phục hồi vốn. Tuy nhiên, việc này thường dẫn đến những rủi ro lớn và kết quả thường là thêm nhiều thua lỗ hơn. Trong cả hai tình huống, việc bị chi phối bởi cảm xúc là điều cần tránh.

Do đó, một trong những cách hiệu quả được đề xuất là tránh xa thị trường trong một khoảng thời gian nhất định để lấy lại sự ổn định tinh thần trước khi tái khám phá các cơ hội giao dịch. Điều này giúp nhà đầu tư duy trì sự bình tĩnh và khách quan, từ đó đảm bảo quyết định đầu tư được đưa ra dựa trên lý trí và phân tích chứ không bị ảnh hưởng bởi cảm xúc.